Giáo dục 4.0 là gì? 6 yếu tố làm thay đổi nền giáo dục 4.0

Giáo dục 4.0 là gì?

Là mô hình giáo dục vô cùng thông minh, được sinh ra là để đáp ứng những nhu cầu về nguồn nhân lực trên thị trường cách mạng công nghệ 4.0 như hiện nay. Thực tế thì giáo dục luôn là lĩnh vực chịu nhiều sự tác động từ thị trường nền công nghệ 4.0 cùng với những thành tựu nổi bật như: Internet, di động, trí tuệ nhân tạo, mạng xã hội, kỹ thuật công nghệ cao, ứng dụng phần mềm,... Đồng thời điều này cũng đã tạo ra nhiều thay đổi cho nền giáo dục 4.0 của toàn cầu. Chính vì vậy mà mô hình giáo dục 4.0 là chủ đề được quan tâm của đại đa số các quốc gia từ đang phát triển đến phát triển, và đương nhiên Việt Nam cũng không ngoại lệ. Vậy thực hư về nền giáo dục 4.0 là như thế nào?

Dường như cuộc cách mạng công nghệ lần 4 đã và đang tác động trực tiếp đến nhiều lĩnh vực trong đời sống của chúng ta, đặc biệt là lĩnh vực giáo dục, nơi trực tiếp nuôi dưỡng trí tuệ nguồn nhân lực để rồi lại phục vụ cho thị trường công nghệ 4.0. Đúng vậy để tận dụng được tối đa những thế mạnh của ngành công nghệ thông tin thì không chỉ ở các trường đại học nổi tiếng trên thế giới mà các trường đại học, cao đẳng nước ta cũng đã và đang không ngừng nghiên cứu cũng như đẩy mạnh các dự án thay đổi toàn diện để bắt kịp với nền giáo dục 4.0. Mặc dù cũng có nhiều quốc gia đã áp dụng mô hình giáo dục này từ hệ mẫu giáo đến đại học, tuy nhiên đa phần được chú trọng nhất là hệ đại học, cao đẳng.

Là một mô hình giáo dục thông minh, có mối liên kết bền vững giữa yếu tố nhà trường – nhà quản lý - nhà doanh nghiệp và luôn nhận được điều kiện để giáo dục đại học hợp tác thuận lợi với sản xuất công nghệ, từ đó sự gắn kết giữa nỗ lực phát triển kinh tế xã hội thời đại 4.0 và địa phương bền chặt hơn. Hay nói một cách dễ hiểu hơn thì môi trường đại học hiện nay không còn khô cứng và bó buộc giống như trước kia nữa, các bạn sinh viên sẽ được tiếp cận với mô hình học thông minh hơn, được tiếp cận với các kỹ thuật công nghệ cao. Và sẽ không chỉ dừng lại là phòng học, phòng thí nghiệm mà các bạn sinh viên còn được tham gia vào bộ máy doanh nghiệp, hay thị trường lao động nói chung nhằm thúc đẩy “hệ sinh thái” giáo dục. Chuyên gia đầu ngành lĩnh vực giáo dục trên thế giới cũng đã đưa ra ý kiến đề xuất các trường đại học nên áp dụng mô hình giáo dục 4.0 với chủ đề: Dạy học 4.0 – Nghiên cứu 4.0 – Quản lý 4.0. Tuy nhiên để triển khai được mô hình giáo dục này thì các trường cũng sẽ phải đáp ứng được những yêu cầu về phương pháp giảng dạy, suy nghĩ về những mặt còn hạn chế so với tình hình thực tế của trường; liên tục phải đổi mới cũng như cải thiện chất lượng giảng dạy; cập nhật phản hồi của sinh viên về chương trình giảng dạy... Như vậy việc áp dụng mô hình giáo dục 4.0 với thực sự hiệu quả.

2. Lý do các quốc gia “ưa chuộng” mô hình mô hình giáo dục 4.0 là gì?

Đứng trước bối cảnh nền kinh tế có nhiều biến động và môi trường ngày càng căng thẳng cũng là lúc cần phải đưa ra những giải pháp về chất lượng nhân lực, điều đó đòi hỏi nền giáo dục cần phải có sự đổi thay cùng với tư duy sáng tạo. Hoặc các bạn cũng có thể liên tưởng với thực trạng của sinh viên mới ra trường của nước ta, đa phần là không có kinh nghiệm làm việc thực tế, chưa có kỹ năng phân tích, thiếu kỹ năng tổng hợp thông tin, gặp khó khăn khi làm việc độc lập... Trong khi thành tựu của cách mạng công nghệ đang giống như “miếng mồi” hấp dẫn giải tỏa đi được “cơn đói” chất lượng nguồn nhân lực. Do vậy mà mô hình giáo dục 4.0 chính là một trong những giải pháp vô cùng cần thiết. Tuy nhiên để giải thích được chính xác được dấu hỏi này thì chúng ta cùng tham khảo những lợi ích lớn nhất mà nền giáo dục 4.0 mang lại:

2.1. Tạo cơ hội công bằng cho học sinh, sinh viên được học chuyên sâu

Ông Trương Ngọc Ánh – Đại diện cho trung tâm khoa học Tư duy có đôi lời chia sẻ về giáo dục 4.0, với nội dung là hiện nay chúng ta đã tự nhận thức được thế nào để dạy tốt, nuôi dưỡng được nguồn nhân lực tốt để đáp ứng được những yêu cầu của thị trường. Đứng trước diễn biến này thì việc trước mắt cần thực hiện chính là thiết kế lại hệ thống của các chương trình đào tạo, đánh giá một cách khách quan, đưa ra những giải trình minh bạch cùng với đó là những phương án hỗ trợ ngân sách cho nhà trường. Như vậy thì chắc chắn rằng chất lượng của nguồn nhân lực cũng sẽ được cải thiện nhiều. Đồng thời các bạn cũng sẽ được tiếp cận với những chương trình đào tạo song song lý thuyết và thực hành, được thực tập trực tiếp tại các doanh nghiệp có liên kết với trường theo đúng tiêu chuẩn của giáo dục 4.0. Bởi giáo dục 4.0 là mô hình giáo dục đang mong muốn xóa bỏ đi những thói quen không tốt trong học tập, thay vì học thuộc, nhớ nhiều thì sẽ là học đến đâu vận dụng ngay đến đó, thích nghi được môi trường làm việc, tư duy độc lập. Đặc biệt là các bạn sinh viên tương lai của đất nước, nên có những lối suy nghĩ mới về cách học tập của mình để bắt kịp với mô hình giáo dục này.

2.2. Thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, làm việc độc lập

Mô hình giáo dục 4.0 là gì? Là động lực cho các em học sinh, sinh viên phấn đấu đạt hiệu quả trong việc học tập, rèn luyện tri thức chuyên sâu. Nhờ vào lợi thế thường xuyên được làm việc trong môi trường thực tế tại các doanh nghiệp nên các bạn sinh viên cũng có cái nhìn thực tế với công việc, biết được mức độ phù hợp cũng như khả năng của bản thân đến đâu một cách rõ nét nhất. Từ đó các bạn vừa có thể nâng cao được khả năng cải thiện
năng lực.

Các bạn cũng biết, sinh viên Việt Nam có thực trạng chung từ trước đến nay chính là chưa đáp ứng được khả năng làm việc độc lập trên thị trường, nhưng đó lại chính là thế mạnh cực lớn mà giáo dục 4.0 có thể mang lại. Chính vì vậy mà hiện nay, các trường đại học cũng đang nhanh chóng đẩy mạnh cũng như triển khai áp dụng chương trình giáo dục 4.0 thử nghiệm ở một số ngành học. Cụ thể như xây dựng các công cụ thông minh ( quản lý,
chăm sóc học sinh sinh viên), áp dụng các phần mềm quản lý thông minh vào chương trình giảng dạy, phần mềm trí tuệ nhân tạo, đẩy mạnh các liên kết doanh nghiệp quốc tế,...
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng đã đưa ra lời khuyên rằng không nên quá gấp rút dù đó là việc cần thiết, bởi giáo dục 4.0 là lâu dài không mang tính chất thời điểm, do vậy việc gấp gáp chạy theo xu hướng sẽ không mang lại hiệu quả lâu dài và đôi khi còn không có kết quả tích cực nào. Và cách tốt nhất dành cho bước đầu khi áp dụng mô hình giáo dục này chính là liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp lớn để hình thành nên được các chương trình đào
tạo mới. Và Bộ giáo dục và đào tạo cũng đã thành lập nên biên soạn thảo các vấn đề liên quan đến mô hình giáo dục 4.0, và đang góp phần thực hiện mục tiêu Việt Nam trở thành quốc gia khởi nghiệp vào năm 2025.

3. 6 thay đổi trong giáo dục thời đại 4.0

3.1. Mục tiêu học tập mở rộng

Trong cách mạng công nghệ lần thứ nhất, mục tiêu học tập là để làm chủ những kiến thức và kỹ năng cơ bản. Ví dụ: tại trường, người học học kiến thức về các môn toán, ngôn ngữ, nghệ thuật...; trong đào tạo kỹ năng có thể đào tạo về kỹ năng cơ bản như đọc sách, tranh biện...

Với thời đại 4.0, giáo dục hướng tới phát triển cá nhân một cách tổng thể. Nếu trước kia chỉ có một trí thông minh duy nhất được công nhận là logic, thì xã hội hiện đại công nhận đa trí thông minh như cảm xúc, vận động, ngôn ngữ... Từ đó, mục tiêu giáo dục đang hướng tới giúp mỗi người phát triển tối đa các trí thông minh tiềm ẩn của mình.

3.2. Lớp học ở mọi nơi, mọi lúc

Thay cho trường lớp mang tính vật lý với giảng đường, thư viện và thời khóa biểu cố định, các trường trực tuyến đang phát triển và trở thành làn sóng giáo dục mới. Trường trực tuyến như Coursera, Udemy, edX... hay tại Việt Nam là FUNiX sử dụng công nghệ điện toán đám mây để phát triển các không gian học tập trên mạng. Tài liệu học tập, sách tham khảo đều lưu trữ trên mạng. Thông qua các thiết bị kết nối internet như smartphone, laptop... người học trên toàn thế giới có thể tham gia vào các lớp học ảo bất cứ lúc nào.

3.3. Giáo viên là người kết nối

Học sinh trong thế giới 4.0 đã đủ năng lực và phương tiện để tiếp nhận thông tin. Trong bối cảnh đó, giáo viên không phải là người duy nhất có được kiến thức và thông tin giá trị. Thay vào đó, họ là người giúp học trò có khả năng hiểu ý nghĩa của thông tin, phân biệt sự khác biệt giữa những gì quan trọng và không quan trọng. Trên hết, đó là khả năng kết hợp thông tin thành một bức tranh rộng lớn về thế giới.

Anh Lê Hoàng Việt - mentor của Đại học trực tuyến FUNiX nhận định kiến thức ngày nay có thể tự học, tự nghiên cứu và tham khảo từ nhiều nguồn khác nhau, đặc biệt là từ Internet. "Phương pháp đào tạo truyền thống lấy giáo viên làm trung tâm, tất cả kiến thức được truyền đạt thông qua thầy cô giáo và thông thường, họ là người quyết định kiến thức đó có đúng hay không. Ngày nay, giáo dục lấy người học làm trung tâm, người thầy dựa trên nhu cầu học hỏi của sinh viên để gợi mở và định hướng nhiều hơn là truyền đạt kiến thức", anh Việt chia sẻ.

3.4. Tự học là yêu cầu bắt buộc

Vai trò của giáo viên thay đổi, người học cũng thay đổi theo. Học tập trong quá khứ thường mang tính thụ động. Người học chủ yếu tham gia các chương trình giáo dục đã được xây dựng sẵn, có khuôn mẫu chung cho số đông và tiếp cận kiến thức một chiều. Ngày nay, theo đòi hỏi của giáo dục hiện đại, người học buộc phải tăng tính chủ động, khả năng tự định hướng các kiến thức mình cần và xây dựng lộ trình học tập riêng theo đòi hỏi của từng cá nhân.

Anant Agarwal - CEO của edX dự báo bằng cấp đại học trong tương lai sẽ được cá nhân hóa dựa trên nhu cầu của từng người. "Thay vì dành bốn năm theo đuổi bằng đại học giống nhau, sinh viên có thể tự tạo bằng cấp phù hợp với thế mạnh riêng", Agarwal nói.

Điều này tương tự với việc bạn đang tự tay xây dựng một lâu đài Lego theo từng khối, thay vì mua một mô hình có sẵn. Bạn chọn những viên gạch mình cần để xây dựng nền tảng vững chắc cho sự nghiệp. Trường học trên nền tảng số góp phần làm cho việc tự học trở nên dễ dàng hơn.

3.5. Ai cũng có thể dạy

Khái niệm "thầy" cũng có nhiều thay đổi trong thời hiện đại. Nếu như trước đây chỉ giáo viên mới có thể đứng lớp và giảng dạy, thì ngày nay, nhờ có sự hỗ trợ của công nghệ, bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào chu trình giáo dục và trở thành thầy.

Trường đại học trực tuyến FUNiX với hơn 2.700 mentor môn - những chuyên gia đang làm việc tại nhiều công ty, tập đoàn công nghệ là một ví dụ. Khi sinh viên trực tuyến đặt câu hỏi qua hệ thống, các chuyên gia trong từng lĩnh vực sẽ kết nối trực tiếp với sinh viên để hướng dẫn học tập.

Hầu hết mentor đều không phải là giáo viên hay giảng viên chuyên nghiệp nhưng họ đang tham gia vào các công việc với vai trò của nhà giáo: phát triển chương trình, truyền đạt kiến thức, hướng dẫn học tập, đánh giá sinh viên... "Các mentor khi tham gia giảng dạy tại FUNiX, bên cạnh việc tận dụng thời gian rỗi để có thêm thu nhập, còn thỏa mãn đam mê làm thầy, chia sẻ kiến thức cho sinh viên", ông Nguyễn Thành Nam, nhà sáng lập FUNiX cho biết.

3.6. Độ tuổi học tập kéo dài suốt đời

Giáo dục truyền thống trên thế giới tập trung vào nhóm K-12 - độ tuổi từ trẻ mầm non tới hết giai đoạn phổ thông. Sau giai đoạn K-12, người học trưởng thành lựa chọn con đường để phát triển nghề nghiệp đã được định hướng từ sớm.

Giáo dục thời đại 4.0 đã mở rộng độ tuổi học tập qua khái niệm "học tập suốt đời". Với sự phát triển của công nghệ và robot, nhiều chuyên gia giáo dục trên toàn cầu thừa nhận rằng chưa thể xác định các kỹ năng nghề nghiệp cho trẻ nhỏ trong giai đoạn hiện nay vì nhiều công việc trong tương lai gần thậm chí chưa xuất hiện.

Vì vậy, học tập không thể chỉ giới hạn trong độ tuổi đi học. Người học cần phải có năng lực học tập suốt đời, không ngừng cập nhật kiến thức và tri thức để theo kịp các đòi hỏi công việc liên tục thay đổi trong xã hội 4.0.